Zeven soorten koekjes – deze Zweedse traditie is een lekker verhaal

De fika-traditie is een belangrijk onderdeel van de Zweedse cultuur. Voordat de term in het begin van de 20e eeuw werd bedacht, was er al een soortgelijke traditie die ‘kafferep’ heette. Dat was een privébijeenkomst van dames met zeven soorten koekjes (‘sju sorters kakor’). Waarom precies dit aantal? Men vond dat minder gierig zou zijn en meer opschepperij. Wat de Zweedse koekjes zelf betreft, zijn ‘dromen’ (‘Drömmar’) die in de mond smelten, chocoladereepjes (‘Chokladsnittar’) en onweerstaanbaar knapperige notenkoekjes (‘Nötkakor’) onmisbaar. Bij meer uitgebreide evenementen werd naast de royale hoeveelheid koekjes ook een rijker buffet met lekkernijen, waaronder biscuitgebak en broodjes, geserveerd.

De oorsprong van de naam ‘kafferep’ is onduidelijk, maar het achtervoegsel ‘rep’ zou afkomstig zijn van het scheuren en repareren van kleding door de deelnemers, of van het delen van de kosten, aangezien ‘kafferep’ oorspronkelijk een ‘bring your own’-aangelegenheid was.

De geschiedenis van de Zweedse fika – en de betekenis van kafferep

Als we terugkijken naar de oorsprong van de Zweedse ‘fika’, wordt aangenomen dat het woord zelf – dat zo belangrijk is dat het zowel als zelfstandig naamwoord als werkwoord wordt gebruikt – een omkering is van ‘kaffi’, de oude spelling van koffie.

De drank, die in de 19e eeuw populair werd, werd aanvankelijk gedronken in koffiehuizen. Aan het einde van de 19e eeuw vond het zijn weg naar de Zweedse huizen, niet in de laatste plaats dankzij de kafferep. In de decennia daarna werd de traditie een vast gegeven en verspreidde ze zich vanuit de hogere klassen naar alle lagen van de bevolking. De populariteit bereikte een hoogtepunt in de jaren 1930, toen de traditie vaak deel uitmaakte van speciale gelegenheden zoals doopfeesten en verjaardagen. Kafferep heeft inspiratie gegeven voor de duizenden goede cafés die je tegenwoordig in het land vindt, waarvan er veel nog steeds het klassieke assortiment Zweedse koekjes serveren, dat weer helemaal in is.

In het begin van de 20e eeuw, toen mannen gingen werken en vrouwen meestal thuis bleven, gaf de kafferep vrouwen de kans om te socializen en te pronken met hun kookkunsten en mooiste tafelkleden. Deze bijeenkomsten waren vrij intiem en meestal werden alleen goede vrienden uitgenodigd.

De kafferep is meer dan een suikerrijk feestmaal, het wordt ook gezien als een manier om vrouwen te empoweren. Voedselontwerpster Lina Ahlin stelde in een essay uit 2011 dat deze traditie een weerspiegeling was van het verlangen van vrouwen in het begin van de 20e eeuw om hun positie in de samenleving te verbeteren, waarbij ze de keuken gebruikten als een platform om erkenning te krijgen. Deze sociale evenementen hebben vrouwen misschien geïnspireerd om samen te komen en te streven naar een meer gelijkwaardige samenleving, wat er uiteindelijk toe leidde dat ze fulltime gingen werken en in 1919 het stemrecht kregen.

Hoe organiseer je thuis een kafferep?

Waar begin je als je thuis een ‘kafferep’ wilt organiseren? Het bakken van maar liefst zeven soorten Zweedse koekjes lijkt misschien een hele klus, maar het is makkelijker dan het klinkt, omdat veel koekjes van hetzelfde basisdeeg worden gemaakt. Het zogenaamde ‘mördeg’ lijkt op zandkoekdeeg – bloem, boter, suiker – soms met ei. Met dit veelzijdige deeg kun je met kleine aanpassingen een groot verschil maken in smaak en uiterlijk. Als je deze contrasterende Zweedse koekjes allemaal bij elkaar zet, krijg je een onweerstaanbare kleurenpracht, een ware caleidoscoop van vormen en smaken.

Het concept van zeven soorten koekjes is zo verankerd in de culinaire traditie van Zweden dat er een speciaal kookboek voor is uitgegeven: ‘Sju Sorters Kakor’. Dit geliefde bakboek werd voor het eerst uitgegeven door Ica Provkök in 1945 en is in de loop der jaren meerdere keren herdrukt en gemoderniseerd. De nieuwste editie, die in 2015 verscheen en in 2017 nog eens werd bijgewerkt, is samengesteld door top-patissière Mia Öhrn. Ze heeft de inhoud met respect aangepast aan de moderne eetgewoonten en normen. Zo heeft ze margarine vervangen door boter en een recept voor zelfgemaakte custard toegevoegd. Wat betreft de Zweedse koekjes die volgens haar een plekje verdienen in “Sju Sorters Kakor”, hebben karamelsneden (‘Kolasnittar’) en frambozengrotjes of frambozenkoekjes (‘hallongrottor’) hun weg gevonden naar het iconische boek.

Hier zijn zeven soorten Zweedse koekjes:

Brusselse koekjes (‘Brysselkakor’)

De delicate, met vanille doordrenkte ‘Brysselkakor’ – of ‘Brysselkex’, zoals ze ook wel worden genoemd – zijn indrukwekkend maar eenvoudig te maken. Ze zijn plat en rond, omgeven door een roze rand. Deze vrolijke kleur krijg je door het deeg in roze suiker (gekleurd met een paar druppels rode kleurstof) te rollen voordat je ze in afzonderlijke koekjes snijdt.

Chocoladesneetjes (‘Chokladsnittar’)

Deze hoekig gesneden koekjes zijn voor de chocoladeliefhebbers. Ze zijn rijk van smaak en visueel zeer contrastrijk dankzij de ‘parelsuiker’ die over de koekjes is gestrooid. Maak je geen zorgen als je geen Zweedse parelsuiker kunt vinden, kleurrijke hagelslag werkt net zo goed.

Droomkoekjes ('Drömmar')

Dit bijna meringue-achtige koekje is heel bijzonder en smelt in je mond. Het dankt zijn textuur aan ‘hjorthornssalt’ (poedervormig ammoniumcarbonaat). Het is doordrenkt met vanille-extract en heeft een subtiele zoetheid.

Frambozengrotjes ('Hallongrottor')

Deze dikke koekjes met een hart van frambozenjam zijn een van de meest voorkomende koekjes in cafés en huizen. De frambozengrotjes zijn geniaal in hun eenvoud en snel en gemakkelijk te maken.

Haverkoekjes ('Havrekakor')

Deze goudkleurige koekjes zijn onweerstaanbaar knapperig en hebben een vaste plek in de Zweedse koekjes hall of fame. Ze zijn makkelijk te maken en je kunt er rozijnen aan toevoegen voor extra textuur en smaak. Je kunt ook een stukje van het koekje in gesmolten chocolade dopen of wat chocolade over het oppervlak sprenkelen. Naturel of met rozijnen en chocolade, ze zijn een hit bij de Zweedse fika.

Notenkoekjes ('Nötkakor')

Deze dikke, heerlijk zachte koekjes zijn een echte Zweedse fika-klassieker en bestaan uit maar drie ingrediënten: gemalen hazelnoten, suiker en eieren. Het deeg wordt tot balletjes gevormd en elk balletje wordt versierd met een hele hazelnoot. Doop een stukje van het koekje in gesmolten chocolade voor een extra lekkere traktatie.

Schaakbordkoekjes ('Schackrutor')

Deze tweekleurige, in de mond smeltende zandkoekjes maken elk Zweeds fika-arrangement er prachtig uitzien. Ze bestaan uit chocolade- en vanillekoekjesdeeg, dat in lagen wordt gestapeld voordat elk koekje wordt gesneden om een schaakbordpatroon te onthullen. Het resultaat is even lekker als stijlvol.