Lucia – drager van licht, hymnen en Zweedse lekkernijen

Op 13 december wordt de 400 jaar oude traditie van St. Lucia, de ‘koningin van het licht’, gevierd met kerkconcerten en optochten. Op de dag van St. Lucia loopt een jong meisje verkleed als Lucia voorop in een optocht van licht. Alle meisjes in de Lucia-optocht zijn gekleed in wijde witte gewaden. In hun hand houden ze een kaars en op hun hoofd dragen ze een kroon van kaarsen. Deze melodieuze "Luciatåg" -processies - geleid door Lucia zelf - zijn overal in Zweden te zien: op nationale tv en in kleuterscholen, scholen, verzorgingstehuizen, kerken en kantoren in het hele land. Ze naderen onder zacht gezang van het koor. Lucia brengt licht in de duisternis. Wees getuige van deze sprookjesachtige traditie, geniet van de bijbehorende muziek en eet een traditioneel saffraanbroodje dat uitgedeeld wordt door een van de als speculaasmannetjes, elfjes en sterrenjongens verklede kinderen.

De dag van Lucia - ook wel Saint Lucy's Day genoemd in het Engels - gaat terug tot de 4e eeuw. Van origine is het een christelijke feestdag, waarbij de martelaar Lucia van Syracuse herdacht wordt. Zij bracht volgens de legende voedsel naar christenen die zich verstopten in Romeinse catacomben en ze verlichtte haar weg met een krans van kaarslicht op haar hoofd.

De dag 13 december was de kortste dag van de historische Juliaanse kalender en volgens de Zweedse folklore was de lange nacht gevaarlijk, met duistere geesten. Wakker blijven was van het grootste belang, en eten hielp daarbij. En daarom is tot op de dag van vandaag lekker eten een belangrijke toevoeging aan de viering van Lucia. Lucia maakte haar eerste geregistreerde opwachting in een Zweeds landhuis in 1764, maar de gewoonte vestigde zich pas echt in de Zweedse cultuur rond 1900.

Wat kun je verwachten op 13 december?

Als je in Zweden bent en het Lucia feest wil meevieren, dan zijn er verschillende plaatsen waaar je dit kunt doen, zoals kerken, gemeentehuizen en zelfs restaurants (maar je kunt het ook volgen op tv en radio). Volgens de traditie verschijnt Lucia voor zonsopgang, maar om praktische redenen worden veel evenementen in de schemering gehouden. Wees niet verbaasd als een Zweed naast je meezingt met het koor van Lucia - de meeste Zweden kennen het belangrijkste lied van Lucia, “Sankta Lucia”, uit het hoofd.

Het personage Lucia leidt de processie en wordt gevolgd door meisjes (‘tärnor’), sterrenjongens (‘stjärngossar’) en peperkoekmannen (‘pepparkaksgubbar’). Als kinderen deelnemen aan de processie, gaan ze vaak verkleed als kerstelfjes ('tomtenissar'). Lucia herken je gemakkelijk aan de verlichte krans boven op haar hoofd, ze loopt voorop. Traditioneel gebruikten ze echte kaarsen, maar om veiligheidsredenen zijn ze vervangen door lampjes op batterijen. Dat geldt ook voor de kransen die worden gedragen door de meisjes in de optocht, die meestal glitters of een krans (zonder kaarsen) in hun haar dragen. Ook dragen ze vaak een decoratief rood lint of glinterband om de taille. Sterrenjongens zijn geheel in het wit gekleed - net als Lucia en de andere meisjes - met kegelvormige hoeden en met sterren op stokken. De peperkoekmannetjes met lantaarns dragen peperkoekkostuums, met de herkenbare witte glazuur erop getekend of genaaid - je vindt deze in veel Zweedse winkels.

Het draait bij Lucia om uit het uitdragen van licht, maar lekker snoepen is net zo belangrijk. Lucia is vaak vereeuwigd - terwijl ze een dienblad draagt met fika lekkernijen - door verschillende iconische Zweedse kunstenaars, zoals Carl Larsson. Het eten bestaat uit peperkoekjes en een S-vormig saffraanbroodje genaamd "Lussekatt" - een traktatie die bijna net zo klassiek is als het kaneelbroodje. Veel Zweden zouden het heiligschennis vinden om een ​​'lussekatt' te eten op een ander tijdstip dan Lucia en in de weken voorafgaand aan Kerstmis. Je drinkt er traditegetrouw "glögg" (glühwein) bij, geserveerd met amandelen en rozijnen. Ook koffie wordt vaak geserveerd.

Lucia gaat met de tijd mee - de traditie verspreidt zich

Lucia is verankerd in de Zweedse cultuur, maar blijft veranderen. In het verleden was de kroning van de nationale - en lokale - Lucia een groot evenement waarop lezers van de krant op hun favoriet konden stemmen op basis van een foto van een meisje en een korte beschrijving. Omdat dit meer weg had van een schoonheidswedstrijd, gaat dat tegenwoordig anders. Veel scholen selecteren hun Lucia nu bijvoorbeeld willekeurig via een loterijsysteem, en in de jongere jaargroepen is het niet ongebruikelijk om meer dan één Lucia te zien. Wat betreft andere moderne updates met betrekking tot de lekkernijen, serveert Lucia ook vaak veganistische alternatieven.

Lucia beperkt zich niet langer tot de grenzen van Zweden, maar wordt in dezelfde of aangepaste vorm ook elders gevierd (er is bijvoorbeeld een andere Lucia-dagvariant in Italië). In Londen organiseert The Swedish Church bijvoorbeeld evenementen die zo populair zijn dat ze maanden van tevoren moeten worden geboekt. Je vindt Lucia-evenementen ook in landen als Duitsland, Letland, Rusland en China. Soms treden er Zweden op en in andere gevallen hebben niet-Zweden de moeite genomen om de liedjes in het Zweeds te leren als blijk van waardering. Ervaar het een keer en de kans is groot dat je ook gegrepen zult worden door de magie van Lucia - het is een feest als geen ander.