Het allemansrecht

Wat is het Allemansrecht?

Allemänsrätten is uniek en maakt een belangrijk onderdeel uit van de Zweedse levensinstelling: iedereen heeft het recht om van het prachtige land te genieten. En dat betekent dat het je vrij staat je tent op te zetten waar je wil, een duik te nemen in een willekeurig meertje, te gaan wandelen, paardrijden of varen waar het je mooi lijkt of bloemen, bessen of paddestoelen te plukken uit de vrije natuur.

Natuurlijk zijn er een paar voorwaarden om het 'Allemänsrätten' goed te laten verlopen. Het is wijs je van te voren goed te laten informeren bij het plaatselijke toeristenbureau wat wel en niet mag in de regio, zodat je niet voor vervelende verrassingen komt te staan.

Respect voor de natuur

Het allerbelangrijkste: respect voor de natuur. En dat betekent dat het verboden is om de flora of fauna aan te tasten, te beschadigen of te verstoren. Laat de plek waar je recreëert precies zo achter als je 'm aangetroffen hebt: dus neem alles mee. Met name afval uiteraard.

Als je ergens vrij in de natuur wilt kamperen, is dat vaak geen enkel probleem. Ook niet als het land aan iemand toebehoort. Maar dat is niet toegestaan zonder toestemming van de eigenaar van het land. Dus kijk even goed om je heen of je je niet op een stuk land begeeft dat bijvoorbeeld duidelijk ingehekt is. Dat geeft vaak al aan dat het land privé eigendom is. Zonder toestemming van de eigenaar is het niet toegestaan de nacht door te brengen of te recreëren op het land van iemand anders.

Datzelfde geldt voor het plukken van bloemen, planten en producten uit de natuur. Bekijk eerst of het land waarop je je begeeft geen eigendom is van iemand (want dan zijn ook de planten, bloemen en vruchten zijn eigendom) en pluk nooit beschermde plantensoorten. 

Vergeet niet dat er in Zweden enkele giftige paddenstoelen en bessen zijn, dus het is een goed idee om een ervaren gids in te huren voor je paddenstoelen- en bessenjacht. Houd er voordat je op pad gaat met je mandje rekening mee dat er in nationale parken of natuurgebieden geen paddenstoelen, bessen, bloemen en noten (of wat dan ook) mogen worden geplukt.

Kamperen in de Zweedse natuur

Zin om wakker te worden met vogelgezang in de ongerepte Zweedse wildernis? Profiteer van de vrijheid om rond te dwalen en een tent op te zetten voor een nacht of twee. Op voorwaarde dat je de landeigenaar niet stoort of schade toebrengt aan de natuur, kun je met 'Allemansrätten' vrij je wildkampeerplek kiezen. Vergeet niet om elk stukje zwerfvuil mee te nemen, om je steentje bij te dragen aan de wonderlijke Zweedse natuur.

Zoek voor een geïmproviseerd buitentoilet een plek ver van de paden of kampeerplekken en graaf een gat in de grond. Zorg ervoor dat je geen papier achterlaat. Maak er een gewoonte van om plastic zakken en een schopje mee te nemen.

Aandachtspunten voor het opzetten van je tent:

• Zorg ervoor dat je gekozen wildkampeerterrein niet in de buurt van huizen, landbouwgrond of een begrazingsgebied ligt.
• Grote groepen moeten toestemming krijgen van de landeigenaar.
• Tenten zijn over het algemeen niet toegestaan in sportvelden, nationale parken of natuurgebieden – maar elke gemeente heeft zijn eigen regels – en inderdaad uitzonderingen. Je vindt alle informatie op de websites van de gemeenten, op de borden bij de ingang of bij de plaatselijke VVV-kantoren.

Vuurtje maken?

Wat is er romantischer dan 's avonds bij je eigen kampvuur te zitten? Open vuur is toegestaan, mits de omstandigheden veilig zijn en je goede voorzorgsmaatregelen neemt. Kies een plek waarbij je de natuur niet beschadigt en informeer van te voren of open vuur wegens langdurige droogte niet tijdelijk verboden is. Je mag takken en twijgen die op de grond liggen gebruiken voor je kampvuur, het is niet toegestaan om bomen om te kappen of takken af te breken.

Het wordt aanbevolen om bestaande barbecueplaatsen en open haarden te gebruiken, die te vinden zijn in bossen, bij meren en langs wandelpaden. Ze zijn veiliger dan een kampvuur dat direct op de grond wordt aangestoken. Maak nooit een vuur direct op de kale rotsen: ze kunnen barsten door de hitte.

Kampvuren maken sommige landeigenaren nerveus - en dat is begrijpelijk. Elk jaar worden veel bosbranden onbedoeld veroorzaakt door kampvuren, met alle gevolgen van dien. Zweden heeft de afgelopen jaren te maken gehad met grote branden als gevolg van de ongewoon droge, hete zomers die Scandinavië heeft doorgemaakt.

In de lente, zomer en herfst wordt in Zweden regelmatig een stookverbod (fire ban) uitgevaardigd om bosbranden te voorkomen. De provinciale bestuursorganen en de brandweer zitten achter deze verboden en het is aan jou om uit te zoeken wanneer en waar deze van kracht zijn. De meeste gemeenten geven informatie over de actuele brandrisico's. Je vindt deze informatie op de websites van de gemeenten of bij de plaatselijke VVV. Op de website Krisinformation.se van de Zweedse overheid kun je op een kaart zien welke gemeenten, indien van toepassing, op dit moment een tijdelijk stookverbod hebben.

Het is belangrijk om te onthouden dat er tijdens een stookverbod geen vuur in de open lucht mag worden aangestoken - dit geldt ook voor het gebruik van speciaal gebouwde open haarden.

Vuur aansteken - do's en don'ts:

• De veiligste optie is om een bestaande kampvuurplaats te gebruiken. Je kunt ook een nieuwe maken - zorg er alleen voor dat je hem klein en goed beheersbaar houdt.
• Kies een plek waar je kampvuur geen risico loopt zich uit te breiden of schade toe te brengen aan de vegetatie of grond. Vermijd mos, veenmoerassen en humusrijke bosbodems - vuur verspreidt zich sneller op dit soort bodems. Hou er ook rekening mee dat vuur ondergronds kan smeulen en in een later stadium weer oplaaien.
• Vuur mag niet op of naast een rots worden aangestoken - de hitte zal de rots doen barsten.
• Het recht van openbare toegang staat je toe om gevallen twijgen en dennenappels te verzamelen om te gebruiken als aanmaakhout- maar het is niet toegestaan om deze van levende bomen te verwijderen. Je mag ook geen struiken snoeien of de schors afsnijden. Het is ook verboden om gevallen bomen als brandhout te gebruiken.
• In nationale parken en natuurgebieden gelden speciale regels, waar mogelijk een algeheel vuurverbod geldt. Soms zijn er vaste vuurplekken voorzien. Let op de regels in het Engels die op de borden in de buurt staan.
• Houd je kampvuur altijd goed onder controle en houd het goed in de gaten! Zorg ervoor dat je het vuur volledig dooft voordat je verder gaat. Blijf minstens tien minuten ter plekke nadat je het vuur hebt geblust.

Neem een duik of zeil de vrijheid tegemoet

Zweden is van noord tot zuid bezaaid met prachtige, schone meren. En aangezien het recht van openbare toegang zowel op het land als op het water van toepassing is, kun je bijna overal zwemmen, kajakken of zeilen - inclusief in de spectaculaire Zweedse archipels. Zin om een nacht of twee op een boot te blijven? Voel je vrij om dit te doen. Net als op het land zijn de basisregels van toepassing. Zorg dat er geen afval in meren of zee terechtkomt.

Waar moet je op letten?

• Je mag tijdelijk een boot aanleggen of een duik nemen vanaf een steiger, mits deze niet grenst aan het terrein van een huis.
• Varen en zwemmen in vogelreservaten en natuurgebieden is vaak verboden.
• Jetski's zijn alleen toegestaan in openbare vaargeulen en aangewezen gebieden.

Is het recht van openbare toegang van toepassing op jagen en vissen?

Jagen en vissen in Zweden maken geen deel uit van het recht van openbare toegang. Het recht om vrij rond te zwerven is in deze context echter nog steeds belangrijk, omdat het toegang geeft tot jachtgebieden en visgronden. Dit betekent dat je tijdelijk op andermans land mag staan, onder het motto: niet storen en niet vernielen. Visliefhebbers kunnen echter gerust zijn, want er zijn uitzonderingen. Langs de kusten en in de vijf grootste meren van Zweden mag je vrij vissen met een hengel en ander handgereedschap. De vijf meren die zijn opgenomen in 'Allemansrätten' zijn Vänern, Vättern, Mälaren, Hjälmaren en Storsjön.

Als je in andere Zweedse meren, rivieren of beken wilt vissen, heb je een visvergunning of toestemming van de houder van het visrecht nodig. Informatie over waar je een visvergunning kunt kopen, is meestal te vinden bij plaatselijke VVV-kantoren of op gemeentelijke websites. Houd er rekening mee dat er individuele regels zijn voor het vissen op rivierkreeft. Het Zweedse agentschap voor zee- en waterbeheer is verantwoordelijk voor vragen over vissen in Zweden en voor het verstrekken van informatie over de visserijregels.

Vrijheid om rond te dwalen in de buurt van huizen - hoe dicht is te dicht?

De vrijheid om rond te zwerven in Zweden stelt je in staat om vrijwel overal te wandelen, joggen, fietsen, kajakken, zwemmen, skiën, paardrijden en zelfs een tent op te zetten. Er moeten echter enkele regels worden nageleefd: vrij rondlopen in de buurt van een huis - of het nu gaat om een permanente woning of een zomerhuisje - valt niet onder het recht van openbare toegang.

De regeling die bekend staat als 'hemfridszonen', wat ruwweg in het Engels vertaald wordt als 'peace-at-home-zone', is enigszins vaag. Er is geen precieze afstand bepaald over hoe ver men van een huis moet blijven. Gezond verstand is meestal voldoende om te bepalen hoe dicht je bij een huis kunt komen zonder de bewoners te storen. Een goede vuistregel is dat je niet in de buurt van een woning moet blijven hangen, vooral als deze duidelijk in gebruik is.

Landeigenaren mogen borden plaatsen om te voorkomen dat bezoekers gebieden betreden waar het recht van openbare toegang duidelijk niet van toepassing is. Deze gebieden worden beschermd volgens de bepalingen van het Zweedse wetboek van strafrecht en omvatten het terrein van huizen, bouwland en gemakkelijk te beschadigen grond. Maar zonder borden kan het lastig zijn om precies vast te stellen hoe ver men zich mag wagen.

Vijf tips om te bepalen welke afstand je moet aanhouden:

• Laat je in landelijke omgevingen leiden door natuurlijke grenzen, bijvoorbeeld een sloot, akkerrand of bosrand. Andere indicatoren zijn bijvoorbeeld kassen, schuren of particuliere wegen. Je mag echter wel over particuliere wegen lopen, fietsen en rijden, tenzij deze rechtstreeks naar een huis leiden.
• In gevallen waar de vegetatie dicht is, of de topografie op en neer gaat, loop je een kleiner risico om bewoners te storen. Als een huis daarentegen op vlak terrein staat met weinig vegetatie eromheen, zal de grens om verstoring te voorkomen groter zijn.
• In een woonwijk is de zone waarschijnlijk krapper, misschien enkele meters van een huis en de omliggende tuin. Een haag, hek of fietspad kan dan aangeven waar de zone begint.
• Men dient altijd rekening te houden met huizen en daarom niet te lang op een pad blijven binnen gezichtsafstand van een woonhuis.
• Als je zin hebt om een tent op te zetten, een boot aan te meren of te stoppen voor een 'fika' (Zweeds voor koffie met cake) in de buitenlucht, moet je misschien meer afstand houden dan wanneer je gewoon voorbij loopt. Zoals altijd geldt de gouden regel: niet storen en niets vernietigen.

Off-road rijden in Zweden

Gezien het uitgestrekte platteland dat Zweden te bieden heeft, kan het verleidelijk zijn om voor een motorvoertuig te kiezen, maar houd er rekening mee dat het verboden is om op niet-verharde grond te rijden met een gemotoriseerd voertuig. Dit geldt voor alle motorvoertuigen, dus ook bromfietsen, 4WD's, campers en zelfs elektrische fietsen.

Het verbod op caravans, ATV's en dergelijke op alle soorten plattelandspaden - en zelfs op open terrein in het algemeen - is ingevoerd om dieren in het wild te beschermen, de natuur te beschermen en ervoor te zorgen dat het Zweedse platteland de vredige haven blijft die het is.

Er zijn echter een paar uitzonderingen op de regel, waaronder off-road rijden dat rechtstreeks verband houdt met land- of bosbouw, technische werkzaamheden voor openbare nutsbedrijven en werkzaamheden die verband houden met het hoeden van rendieren.

Kamperen met gemotoriseerde voertuigen

Als je ergens de nacht wilt doorbrengen op een mooi plekje, dan kun je daar je tent, camper of caravan neerzetten. Dat is toegestaan voor 24 uur. Als je in de vrije natuur met een caravan of camper wil kamperen, dien je nog voorzichtiger te zijn, want deze vorm van kamperen wordt beperkt door de ‘Terrängkörningslagen’. Zij regelen alles wat te maken heeft met het rijden met motorvoertuigen op terreinen. Volgens Terrängkörningslagen, dat het rijden met motorvoertuigen op terreinen regelt, is het verboden om met een auto, motorfiets, bromfiets of andere gemotoriseerde voertuigen op onbedekte bodem in de natuur te rijden. Het is bovendien verboden om met gemotoriseerde voertuigen te rijden op particuliere wegen, die gesloten zijn voor motorverkeer. Een dergelijk verbod moet door middel van een verkeersbord worden aangegeven.

Lees hier meer over 'vanlife'.

Op een fiets op het Zweedse platteland

Fietsen, inclusief mountainbiken, maakt deel uit van het recht van openbare toegang. Tenzij de lokale gemeente of de politie voorschriften hebben uitgevaardigd met een verkeersbord "Niet fietsen", is er geen verbod op fietsen langs het gevestigde Zweedse netwerk van jogging- en wandelpaden. Maar houd er rekening mee dat de overgrote meerderheid van de paden oorspronkelijk werd aangelegd als wandelpaden voor wandelaars, lang voordat mountainbiken populair werd. Daarom moeten fietsers hun snelheid dienovereenkomstig beperken en voorrang geven aan joggers of wandelaars.

Toon hetzelfde respect bij het fietsen op paden die voor trailrijden worden gebruikt, aangezien een verrast paard ernstige ongelukken kan veroorzaken. Als je je op een pad bevindt dat veel wordt gebruikt voor paardrijden, vind je meestal een bord om dit aan te geven.

Enkele tips voor off-road fietsers:

• Je mag crosscountry fietsen over particuliere wegen en plattelandspaden, maar nooit over het terrein van een huis rijden, omdat dit de bewoners zou storen.
• Zorg ervoor dat je niet over gevoelige, zachte en gemakkelijk te beschadigen grond fietst, zoals korstmos en met mos bedekte grond.
• Vermijd over het algemeen onverharde paden, vooral in de lente en de herfst wanneer de grond vaak nat is.
• Fiets niet over gecultiveerd land, zoals tuinen, akkers of plantenkwekerijen.
• In nationale parken en natuurgebieden gelden vaak speciale regels voor fietsers. Fietsen is in sommige gevallen helemaal verboden op dit soort sites of beperkt tot bepaalde paden.

Met je hond de natuur in

Heb je een hond? Geen probleem, ook die mag vrij loslopen in de natuur. Mits je je hond zelf goed onder controle hebt. Beperkingen liggen er meer in de bewoonde delen. Let wel op: Zweden kent een jachtseizoen. Laat je hond nooit vrij rondrennen in jachtgebieden. Honden moeten tussen 1 maart en 20 augustus aangelijnd zijn omdat dan de dierenwereld erg kwetsbaar is met alle jongen.

Geniet van de natuur

Het is je eigen verantwoordelijkheid op de hoogte te zijn van de exacte regels rondom het allemansrecht. Maar eigenlijk klinken de meeste voorwaarden meer dan redelijk. En dus blijft er maar één ding over: lekker genieten van dit unieke recht en genieten van de vrije natuur die Zweden te bieden heeft! 

Het allemansrecht in de praktijk

Gevraagd naar de oorsprong van 'Allemansrätten' zullen de meeste Zweden waarschijnlijk iets mompelen over middeleeuwse gebruiken. Historische bronnen vertellen ons dat dit onjuist is.

Tegenwoordig is de hoeveelheid tekst in de Zweedse grondwet die zich met deze wet bezighoudt, eerder bescheiden. Eén beknopte zin in eigendomsrechtelijk verband is alles: "Iedereen heeft toegang tot de natuur volgens ieders recht, onafhankelijk van wat hierboven is voorgeschreven."

Samengevat:

• Je mag elk land betreden, behalve privéwoningen, de directe omgeving (70 meter) van een woonhuis en bouwland.
• Je kunt een tentje opzetten.
• Je mag paddenstoelen, bessen en bloemen verzamelen (zolang het geen beschermde soort is)
• Rijden op privéwegen is toegestaan, tenzij er een bord staat dat anders aangeeft.
• Zwemmen in meren is toegestaan.
• Je hebt toegang tot elk strand, zolang je maar uit de buurt van privéwoningen blijft.
• In de vijf grote meren en langs de hele kustlijn mag je vissen.

Bron: het Zweedse bureau voor milieubescherming (Naturvårdsverket).

Volg deze links voor meer gedetailleerde informatie:

• Kamperen (tenten)
• Fietsen
• Honden
• Borden en hekken
• Wandelen en skiën
• Paardrijden
• Jagen en vissen
• Vuur maken
• Bergbeklimmen
• Georganiseerde outdoor recreatie
• Bloemen, bessen, paddenstoelen, enz. plukken
• Privé weg
• Beschermd gebied
• Op het water en op het ijs