Van fika tot knäckebröd: 11 Zweedse lekkernijen om mee te nemen naar huis

De kaviaar uit Kalix in Zweeds Lapland was het eerste Zweedse voedingsproduct dat in 2010 een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) kreeg. Kalix Löjrom, vaak 'het goud van de Botnische Baai' genoemd, dankt zijn kenmerkende smaak aan het brakke water in de archipels van Piteå, Luleå, Kalix en Haparanda. Het wordt gevangen door minder dan 40 professionele vissers en wordt beschouwd als een van de meest unieke ingrediënten ter wereld. De meest gebruikelijke manier om Kalix Löjrom te serveren is op platbrood met fijngesneden rode ui, dille en crème fraîche. Je kunt het vinden in de beste Zweedse restaurants, markthallen, de betere viswinkels en online.

Rendiervlees is een belangrijk ingrediënt in de keuken van de Sámi, de inheemse bevolking van Zweden die al duizenden jaren de noordelijke delen van het land bewoont. Rendiervlees is sappig, mager en erg smakelijk. Het wordt meestal bereid met traditionele zout-, rook- en pekeltechnieken. 'Souvas', wat 'gerookt' betekent in het Samisch, is de populairste vorm. In 2003 werd 'souvas' het eerste Slow Food Presidia-product van Zweden, een culinaire lijst van lokaal en cultureel essentieel voedsel. Gedroogd rendiervlees, wat nog lekkerder is met een koud biertje, is het makkelijkst om als souvenir mee naar huis te nemen.

Västerbotten kaas is onmisbaar tijdens Zweedse feestdagen zoals midzomer en kerst. De kaas wordt vaak verwerkt in een quiche. Zoals de naam al aangeeft, komt de kaas uit de provincie Västerbotten, in het noorden van Zweden. Volgens het geheime originele recept uit 1872 moet de kaas worden gemaakt van koemelk uit Noord-Zweden en moet het minstens 14 maanden rijpen. Deze zoute en sterke kaas heeft een stevige en korrelige textuur. Västerbottenkaas vind je in alle grote supermarkten, evenals in traditionele restaurants. Hier vormt het vaak het Zweedse voorgerecht S.O.S ('smör, ost, sill', Zweeds voor boter, kaas en haring). Als je Zweedse kaas mee naar huis neemt, vergeet dan niet een 'osthyvel' te kopen, een typisch Zweedse kaasschaaf.

Zoet, fruitig en mild, maar tegelijkertijd intens en zuur. De smaak van bosbessen is moeilijk te beschrijven voor mensen die ze nog nooit hebben geproefd. Deze delicatesse boordevol voedingsstoffen geeft de Zweedse bossen van half juli tot half augustus een gouden gloed. Maar je moet geluk hebben om ze te vinden. De amberkleurige bessen gedijen goed in zonnige moerasgebieden in heel Zweden, maar komen vaker in het noorden voor. In Zweden vind je bergbraambessen vaak in de vorm van jam in de koelkast. Neem een potje mee naar huis en eet het op een wafel met wat slagroom. Of verwarm de bergbraambessenjam en serveer het als dessert met een bolletje vanille-ijs. Heerlijk!

Platbrood en knäckebröd zijn twee verschillende versies van dun, traditioneel Zweeds brood dat je in elke supermarkt vindt. Platbrood kan zowel zacht als knapperig zijn en is gemaakt van tarwe, gerst, haver of rogge. Het komt vooral voor in het noorden van Zweden. Knäckebröd wordt meestal gemaakt van rogge en is in het hele land te vinden. Mjälloms Tunnbröd aan de Hoge Kust is de oudste platbroodbakkerij van Zweden. In de zomer kun je hier een kookles boeken en je eigen platbrood bakken. Geen zin om te bakken? Koop dan verschillende soorten platbrood in de delicatessenwinkel. Het beste knäckebröd? De traditionele, ronde versie uit Skedvi in Dalarna kreeg in november 2023 een beschermde geografische aanduiding (BGA). De oude fabriek Skedvi Bröd heeft zich onlangs ontwikkeld tot een gastronomische bestemming met een foodhal, restaurant, zuivelfabriek, serre en zomercafé.

‘Skrädmjöl’ komt uit de provincie Värmland in West-Zweden. Het idee om granen te roosteren is waarschijnlijk ontstaan in de 17e eeuw als een manier om schimmelvorming te voorkomen. Boeren roosterden de haverkorrels eerst in steenovens en daarna maalden ze ze tot meel, waardoor ze een nootachtige smaak kregen. Om de benaming 'skrädmjöl' te kunnen gebruiken, moet de haver geteeld, gedroogd, gepeld en geroosterd worden in Värmland. De Zweedse schrijfster en Nobelprijswinnares Selma Lagerlöf (1858-1940) was een van de eersten die skrädmjöl verkocht. Tegenwoordig produceren nog maar een paar molens ‘skärdmjöl’, zoals Stöpafors Kvarn, Björkaholm Qvarn en Femtå Qvarn. Daarnaast kan het lastig zijn om er buiten de provinciegrenzen aan te komen, maar het wordt tevens verkocht in Zweedse online winkels. ‘Skrädmjöl’ heeft zowel een BGA-certificaat als een Slow Food Presidia-vermelding.

‘Pepparkakor’ worden het hele jaar door in supermarkten verkocht, maar deze gekruide en knapperige koekjes zijn vooral populair tijdens Kerstmis. Op kerstmarkten worden ze verkocht als grote harten met glazuur. Of doe zoals de Zweden en ga een middag je eigen peperkoekhuis bouwen en versieren. Om je eigen peperkoekjes te maken, zoek je een klassiek recept en koop je vormpjes. De meest voorkomende vormen zijn sterren, harten, varkentjes, mannen en vrouwen, maar in souvenirwinkels kun je van alles vinden, van elanden tot lávvus (Sami-tenten). Geniet van je peperkoekjes met een glas melk of 'glögg', een zoete warme wijn. Ze zijn ook heerlijk met een stukje blauwe kaas of brie. En goed nieuws: je kunt er niet teveel van eten, want volgens een oud Zweeds gezegde maakt het eten van pepparkakor je vriendelijk.

Een andere traditionele Zweedse zoete lekkernij, en tegenwoordig een wereldwijd kerstcadeau, is de 'polkagris'. Deze rood-witte snoepjes werden voor het eerst met de hand gemaakt op een marmeren tafel in Zuid-Zweden in 1859. 'Polkagrisar', oorspronkelijk pepermuntstaafjes, zijn tegenwoordig vooral bekend als zuurstokjes en verkrijgbaar in verschillende smaken. Je vindt ze overal in Zweden, maar wil je het liefst de originele? Ga dan naar het charmante stadje Gränna in Småland. 'Äkta Gränna Polkagrisar' heeft een BGA-certificaat. In de bakkerij Grenna Polkagriskokeri kun je samen met de bakker je eigen snoep maken. Tegelijkertijd leer je de geschiedenis van deze gestreepte snoepjes die door een alleenstaande moeder zijn uitgevonden.

Hoe groter de taart, hoe beter het feest; dat was vroeger de norm in de provincie Skåne in het zuiden van Zweden. De knapperige 'spettekaka' dateert uit de 17e eeuw en werd traditioneel op een spit gebakken en versierd met witte of roze glazuur. De taart zelf is gemaakt van eieren, aardappelzetmeel en suiker en smelt in je mond, maar is niet zo zoet als je zou denken. Door de vorm is de taart moeilijk te vervoeren, maar geen paniek als hij breekt. Spettekaka wordt namelijk in stukken gegeten met ijs en vers fruit of bessen. Tegenwoordig wordt spettekaka geserveerd bij feesten zoals bruiloften en feestdagen zoals kerst en midzomer. De taart is beschermd met een BGA-certificaat.

Zweden zijn gek op snoep. Volgens bronnen eet een gemiddelde Zweed ongeveer 16 kilo snoep per jaar, een wereldrecord. Zelf verschillend snoepgoed uitzoeken is vooral populair en het aanbod gaat veel verder dan de bekende rode Zweedse vis. In elke supermarkt, kiosk of zelfs tankstation vind je muren van kleurrijk snoepgoed dat per gewicht wordt verkocht. Zorg ervoor dat je een paar van deze soorten mee naar huis neemt:

• Dumle, een met chocolade omhulde zachte toffee, en Kexchoklad: een knapperig met chocolade omhuld wafeltje.
• Ahlgrens bilar: roze, witte en groene marshmallow-achtige gummies in de vorm van een auto.
• Zoute drop of ‘lakrits’: een Zweedse favoriet die in vele vormen en sterktes verkrijgbaar is. De populaire Djungelvrål: aapvormig taai snoep bedekt met zoute zoethoutpoeder is een van de populairste.

Al dit snoep is ook te koop in voorverpakte zakjes.

Een trip naar Zweden is niet compleet zonder fika. Deze heerlijke gewoonte om met vrienden te genieten van een kopje koffie en gebak is een essentieel onderdeel van de Zweedse levensstijl. De populairste fika-traktatie, het kaneelbroodje, heeft zelfs zijn eigen dag op 4 oktober. Kaneelbroodjes zijn het lekkerst als ze vers zijn gebakken, daarom is het 'zeven soorten koekjes'-concept makkelijker om mee naar huis te nemen. Deze kleine koekjes vind je in alle bakkerijen, cafés en supermarkten. Of waarom ga je niet voor de klassieke 'dammsugare' (letterlijk vertaald 'stofzuiger'), een cilindervormig gebakje op smaak gebracht met araklikeur en bedekt met groene marsepein en chocolade?